Osmanlı Devletinde hukuk iki temele dayanıyordu:
1)SER’İ HUKUK(İslam Hukuku=Fıkıh):
Ser’i hukukun kaynaklarını Kur’an, Hadis, İcmâ ve Kıyas olusturuyordu Ser’i hukuk sadece müslümanlara uygulanırdı Kamu hukuku dısında kalan davalarda müslüman olmayanlar, kendi dinî kurumlarında yargılanırlardı
2)ÖRFİ HUKUK:
Türk gelenek ve göreneklerine göre düzenlenmis kuurallarla, ser’i hukukun esaslarına aykırı olmamak kaydıyla padisahların buyruklarından olusurdu Örfi hukukun esasları KANUNNAME adıyla bir araya getirilmistir
NOT: Bilinen ilk Osmanlı Kanunnamesi Fatih Sultan Mehmet’in kanunnâmesidir(KANUNNAME-İ ALİ OSMAN)
Osmanlı Devletinde Hukukun uygulanısı nasıldı?
Osmanlı Devletinde ser’i ve örfî bütün meseleler ser’î mahkemelerde çözümlenirdi Eyalet, sancak ve kazalardaki mahkemelerde “hakim” olarak KADI bulunurdu Kadı’nın verdiği karardan süphe duyanlar üst mahkeme olarak Divan-ı Hümayûna basvurabilirlerdi Daha küçük yönetim birimlerinde (nahiyelerde) kadı adına hüküm verenlere NAİB denirdi Mahkemelerde görülen davalar SERİYYE SİCİLLERİ denilen defterlere kaydedilirdi
Osmanlı Hukuk Düzeninde Meydana Gelen Değismeler:
a)II Mahmut Döneminde değismeler:
1-Görevden alınan memurların mallarına el koyma usulüne (müsadere) son verildi
2-Memurların yargılanması, hükümet ile halk arasındaki davaların görüsülmesi için Meclis-i Vala-i Ahkam-ı Adliye kuruldu
3)İlk olarak Adalet Bakanlığı(Nezareti Deavi) kuruldu
b)Tanzimat döneminde (1839-1876)değismeler:
Hatırlanacağı gibi Tanzimat Fermanında (3kasım 1839) Herkes kanun önünde esit olacak, bütün herkesin can, mal ve namusları güven altında olduğu belirtilmisti Yine Islahat fermanı(1856) azınlıklara yeni haklar veriyordu Bu dönemde hukuk alanında önemli gelismeler yasandı:
1)- 1840′da Ceza Kanunu(kısmen Fransızcadan tercüme) 1850′de Ticaret Kanunu, 1863′de de Deniz
ve ticaret kanunu çıkarıldı 1868′de Surayı Devlet(DANISTAY) kuruldu
2)- Bu kanunların yanısıra Tanzimatla birlikte KARMA mahkemeler kuruldu Karma mahkemelerdeki
hakimlerin yarısı yabancı yarısı Osmanlı idi
AÇIKLAMA: Yabancıların Türk mahkemelerinde yargıç olarak yer alması devletin egemenlik haklarıyla
uyusmamaktadır
3)Tanzimat döneminde “İnsan hakları ve vicdan hürriyeti” bakımından önemli gelismeler oldu Zenci esirliği yasaklandı ve mezhep değistirmeyi yasaklayan kanun kaldırıldı
4)1870′de AHMET CEVDET PASA baskanlığında bir kurul on yıl kadar çalısarak MECELLE’yi hazırladı Mecelle medeni kanun niteliğindeydi
c)Mesrutiyet Döneminde Meydana gelen değismeler:
1876′da ilan edilen Kanuni Esasi Osmanlı Devletin’de anayasa hukukunun baslangıcıdır
