İlk Of Araştırmacısı Hasan Hilmi Umur
HASAN HİLMİ UMUR (1880 – 1977)
Of tarihine hizmeti dokunan değerli din alimi ve yazarların başında gelir. Günümüzde dahi onun Of Tarihi ile ilgili yazdığı üç kitap temel kaynaklar arasında gösterilir.
2 Mayıs 1880 yılında Of Köprüköy’de doğmuştur. Babası Osmanlı donanmasında altı yıl bölük eminliği yapmış olan
Boduroğulları’ndan Hacı Ömer Efendi idi. Kendi köyü ve Of’taki bir çok köydeki alimlerden (bu alimler arasında Korkot (Yırca) köyünden Çamur Alioğlu Hasan Efendi, Yavan köyünden Atmacaoğlu Osman Efendi ile yöredeki birkaç alimden daha ders gördükten sonra, bu bölümde hayatı anlatılan Velioğlu Tayip Zühtü Efendiden 26 yaşında iken icazet aldı.
Bir yıl sonra da İstanbul’da Beyazıt dersiamlarından Bergamalı Cevdet Efendiden icazet (diploma) aldı. Daha sonra Of’un çeşitli köylerinde uzun yıllar ders verdi. En önemli özelliği o zaman okunan derslerin yanında edebiyat, matematik, tarih, coğrafya ve Farsça derslerine de Of’ta ilk kez yer vermesi idi.
Böylece Of’ta müspet ilimlerin öğrenilmesinde öncülük etmiş oldu.
Birinci Dünya Savaşı sırasında mektep müfettişliğine atanır. Askerlikten muaf olmasına rağmen görev isteğinde bulunarak sevk edildiği Edirne cephesinde çeşitli birliklerde askerlere moral verme görevini üstlenir. Of Muhabereleri sırasında Âlim olarak Of halkının maneviyatını artırarak savaşa katılmalarında büyük yararları görüldü. Muhacirlik zamanında ise Samsun Bafra’ya göç etti. Orada Kurtuluş Savaşı sırasında Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinde önemli görevler aldı. Daha sonra ticaret hayatına adıldı. Fakat bir çok yararlı cemiyetin yönetici ve kuruculuğunu yaptı. Daha sonra 1935-36 yıllarında Samsun Belediye Başkanı oldu.
Ondan sonra ticari işlerinin yanı sıra yazarlık faaliyetlerini sürdürdü. Beş kitap yazdı, Bu kitapların adları ve yılları şöyledir:
1. Samsun’da Müdafaa-i Hukuk, 1944 İstanbul
2. Samsun’da Onbeş Sene, 1947 İstanbul
3. Of ve Of Muhabereleri, 1949 İstanbul
4. Of Tarihi (Vesikalar-Fermanlar), 1951 İstanbul
5. Of Tarihine Ek, 1956 İstanbul
Hasan Umur’un Of ile ilgili yazmış olduğu kitapları incelediğinde en önemlisi Of Tarihi (Vesikalar-Fermanlar)dır. Bu kitabı ortaya çıkarmak için gerçekten çok büyük emek vermiştir. Fakat Of ile ilgili tüm belgeleri bu günkü Türk harfleri ile aynen okuduğu gibi Osmanlıca olarak yazmıştır. Konuya açıklık getirmesi için bu kitabın 25. sayfasından bir bölüm aynen aşağıya aktarılmıştır:
“NAHİYE’İ OF
Zeamet Of ve kaliplavl, der tararufi Hüseyin Sipah, Veledi Hasan, Gülami mir An sipahiyani Trabzon ver vechi serbest.Karye-i İşhane (Namı diyer Yarakar) Tabii Of An tahvili Atmaca serasker
Yorgi Likoz Mihal Likoz Yani Likoz Hane Mücerred Sive Baştine 80 1 7 6”
Yukarıdaki satırları her Oflunun okuyup anlayabileceğini ve bundan sonuç çıkarabileceğini söylemek güçtür. Hiç değilse bunların Türkçe’sini de açıklayarak yazmış olsaydı Oflu okuduğunu daha iyi anlardı. Ancak Hasan Umur, burada Of araştırmacılılarına büyük hizmet yapmış oldu. Araştırmacılar, Of ile ilgili hazır dokümanlardan yararlandılar. Araştırmacı olarak ta çok az bir kişi bu kitabı inceleyip layıkıyla değerlendirdi. Onlardan biri de 1984 yılı itibarıyla Şikago Üniversitesi Antropoloji Kürsüsü Başkanı Prof. Michael E. Meeker’dir . Onun dışında çok az kişi inceledi. Bu kitapta ise yalnız fermanlar tercüme edip konularına göre tasnif ederek çıkan sonuçlardan yeni konular ortaya çıkarılmıştır. Daha sonraları Of ile ilgili yapılan çok az araştırmada bu kaynaklar temel olarak anılmıştır.
Hasan Umur’un Of Muharebeleri ve Muhacirlik ile ilgili yazdığı kitapta Ruslara karşı Of’ta yapılan savaşlar ve hayatının o dönemleri ile ilgili kısımlardan ayrıntılar vardır.
kaynak: Haşim ALBAYRAK/oflulular.com
